چرخه سالم‌ بازيافت تجهيزات الكترونيكی

چرخه سالم‌  بازيافت تجهيزات الكترونيكی : eco ATM، شركت كوچكي كه درسال 2010 كم‌تر از 10 نفر كارمند داشت، با پروردن يك ايده نو و همكاري با شركت ديگري موسوم به D&K Engineering اكنون به شركتي با بيش از 150 كارمند تبديل شده‌ كه درصدد است دستگاه توليدي خود را در سراسر ايالات‌متحده و بلكه در ديگر نقاط جهان به‌كار بياندازد. محصول توليدي اين شركت، يك كيوسك خودكار است كه مردم مي‌توانند در ازاي تحويل تجهيزات الكترونيكي كاركرده‌‌شان به آن، يا پول نقد بگيرند يا مبلغ مورد نظر را همان‌جا به يكي از نهادهاي خيريه هديه كنند. گفتني است شركت ecoATM در حال حاضر يكي از سه كانديداي دريافت جايزه كارآفرين نوآور در عرصه تجهيزات الكترونيكي كاربردي است. در اين مقاله، روند شكل‌گيري ايده اين شركت به نقل از ساينس‌ديلي از نظرتان خواهد گذشت. 

همه ما با موضوع ضایعات تجهيزات الكترونيكی ، اعم از گوشي‌ همراه، قطعه‌هاي مختلف كامپيوتر، دستگاه‌هاي كوچك و بزرگ كاركرده و... آشنا هستيم. از سويي رها كردن چنين لوازمي در طبيعت زيان‌بار است و از سوي ديگر شايد بتوان براي قطعه‌هاي كاركرده كاربردهاي جديدي پيدا كرد. شركت ecoATM واقع در سن‌ديه‌گوي كاليفرنيا، با پشتيباني بنياد ملي علوم ايالات‌متحده، يك ماشين خودكار طراحي كرده‌است كه مردم مي‌توانند با تحويل‌دادن دستگاه‌هاي الكترونيكي كاركرده‌شان به آن، پول دريافت كرده و دستگاه را به چرخه بازيافت بسپارند. منظور از بازيافت تنها جدا كردن قطعات و ساختن قطعه‌هاي جديد از مواد حاصل از آن‌ها نيست، بلكه گاهي اين دستگاه‌هاي كاركرده به‌دست كساني مي‌رسد كه از توان مالي كافي براي خريد تجهيزات گران‌قيمت و نو برخوردار نيستند. با اين‌كه طرح‌هاي مشابه ديگري نيز گاه براي اين منظور به چشم مي‌خورند، ecoATM شايد نخستين كيوسكي باشد كه مي‌تواند هزاران وسيله الكترونيكي را شناسايي كند. 

كيوسك‌هاي ecoATM مي‌توانند دستگاه‌هاي گوناگون الكترونيكي را از هم تشخيص دهند و براساس شناخت خود از دستگاه و مشخصاتش، آن‌را با نرخ روز بازار قيمت‌گذاري كنند. اگر شخص قيمت پيشنهادي را پذيرفت، مي‌تواند يكي از دو گزينه موجود را انتخاب كند‌‌: يكي اين‌كه در ازاي تحويل دستگاه، پول نقد دريافت كند يا ‌آن‌را به حساب خود واريزنمايد و ديگر اين‌كه بخشي از پول يا همه آن‌را به يكي از مؤسسه‌هاي خيريه موجود در فهرست هديه دهد. 

اين شركت سه‌ چهارم دستگاه‌هايي را كه به اين شيوه جمع‌آوري مي‌شوند، براي كاربردهاي ثانويه به ‌فروش مي‌رساند و بقيه آن‌ها را به نهادهاي حمايت از محيط‌زيست تحويل مي‌دهد تا بازيافت شوند. اين نهادها مواد كمياب موجود در قطعه‌ها را استخراج كرده و سپس مواد سمي را از آن‌ها جدا مي‌كنند تا به‌صورت زباله وارد چرخه محيط‌زيست نشوند. 

مارك باولز از مؤسسان اين شركت مي‌گويد: فن آوري‌هاي مورد استفاده در اين دستگاه اعم از بينايي ماشيني (machine) vision)، هوش مصنوعي و روباتيك چيز جديدي نيستند اما پيش از اين، از هيچ‌كدام‌شان براي ساخت دستگاه بازيافت استفاده نشده ‌بود. آغاز حمايت‌هاي بنياد ملي علوم از اين طرح به سال 2010 برمي‌گردد، پس از آن هم چند شركت و مؤسسه ديگر شامل Coinstar، Claremont Creek Ventures و بانك سيليكون به جمع حاميان اين شركت پيوستند. اما در سال 2011 نخستين كيوسك‌هاي ساخت ecoATM به كار گرفته شد. اين شركت در چند ماه اخير فعاليت‌هاي خود را به كلان‌شهر واشنگتن، پايتخت ايالات متحده و ديگر نواحي ساحل‌شرقي نيز گسترش داده‌است و در نظر داشت تا پايان سال 2012 اين دستگاه‌ها را در مراكز خريد و فروشگاه‌هاي بزرگ سراسر اين كشور نصب كند. 

الگوي اوليه اين دستگاه به‌صورت يك جعبه چوبي ساخته شد و يك نماينده از شركت ecoATM نيز كنار آن حضور داشت تا مردم نسبت به عملكرد دستگاه مطمئن باشند. وقتي طي اجراي اين برنامه معلوم شد كه مشتريان در كار با دستگاه و هنگام معاوضه وسايل الكترونيكي با پول نقد راحت هستند، مشخص شد كه مي‌توان به عملكرد دستگاه و تعامل مردم با آن مطمئن بود و از اين‌رو، ديگر به حضور نماينده شركت نيازي نبود. يكي از بسته‌هاي حمايتي بنياد ملي علوم درخصوص تحقيقات نوآورانه براي بنگاه‌هاي تجاري كوچك، Small Business Innovation Research يا به اختصار SBIR نام دارد كه ecoATM با بهره‌گيري از آن توانست هوش مصنوعي و سامانه‌هاي شناساگر را روي دستگاه خود پياده‌سازي كند. 

ماحصل كار مي‌توانست تجهيزات الكترونيكي را با دقت 5/97درصد درست تشخيص دهد و به اين ترتيب علاوه‌بر اين‌كه ديگر به حضور عامل انساني يا همان نمايندگان شركت نيازي نبود، دستگاه را مي‌شد در گستره‌اي وسيع به‌كار گرفت. سپس ecoATM با استفاده از بسته حمايتي بعدي بنياد ملي علوم، ضريب خطاي 2/5درصدي دستگاه را هم برطرف كرد و دقت آن‌را به 100 درصد رساند. 

به گفته باولز، طرز كار سامانه‌هاي رايج بينايي ‌ماشيني به طورمعمول مبتني بر مقايسه الگوهاي تصويري و سنجش يك تصوير جديد با يك تصوير و الگوي آشناست كه مورد اخير يك شيوه دو‌دويي يا باينري بود و براي فرآيند پيچيده دستگاه ecoATM مناسب نبود. علت اين بود كه ecoATM در دستگاه خود بسته به اين‌كه وسيله الكترونيكي تاچه حد سالم يا تا چه حد آسيب‌ديده ‌است، هشت درجه مجزا را تعيين مي‌كند. اين كيوسك خودكار مي‌تواند نقص كوچكي مثل ترك‌خوردگي شيشه نمايشگر موبايل را از نقص‌هاي بزرگ‌تر، مثل نمايشگرهاي شكسته يا پيكسل‌هاي معيوب، به‌درستي تشخيص دهد. اين در حالي بود كه متخصصان بينايي ماشيني قبلاً هشدار داده بودند كه چون خسارت‌هاي وارد شده به يك وسيله الكترونيكي به چند مورد محدود نيست با مسأله اي روبه‌رو هستيم كه در آن چندين و چند شرط تأثير دارند و در نتيجه برطرف كردن چنين مسأله ای ممكن نيست. با وجود اين، حمايت‌هاي بنياد ملي‌علوم باعث شد تا پس از چند سال تحقيق و توسعه و آزمون و خطا و هم‌چنين استفاده از فن‌آوري‌هاي هوش مصنوعي و شبكه‌هاي عصبي، شركت بتواند اين مسأله را باوجود مشكلاتي كه به آن اشاره‌شد، حل كند. هم‌اكنون پايگاه‌داده اين شركت تصاوير مربوط به بيش از 4 هزار وسيله الكترونيكي را گردآوري كرده و ارزيابي وضعيت‌هاي مختلف آن‌ها را ياد گرفته‌است. اگر هم در شناسايي يك دستگاه يا ميزان سلامت آن دچار خطا ‌شود، از آن خطا براي يادگيري بهره مي‌برد تا در مواقع بعدي عملكرد بهتري داشته‌باشد. 

وقتي كاربر وسيله الكترونيكي خود را براي بررسي به كيوسك ecoATM واگذار مي‌كند، سامانه هوش مصنوعي، آن‌را با استفاده از فن‌آوري‌هاي بينايي ماشيني مورد بررسي قرار مي‌دهد و پس از تعيين مدل آن، با استفاده از يكي از 23 كابل كانكتوري كه در‌اختيار دارد، آن‌را به شبكه ecoATM متصل مي‌كند تا مراحل بعدي انجام شود. از اين‌رو، شركت به مشتريان هشدار مي‌دهد كه پيش از سپردن دستگاه‌ به كيوسك، همه داده‌هاي شخصي خود را از روي آن پاك كنند. اين سامانه سپس با بهره‌گيري از الگوريتم‌هاي مربوطه و با در نظر گرفتن سيستم قيمت‌گذاري شركت، ارزش آن‌را اعلام مي‌كند. قيمت‌ها با نرخ روز در سراسر دنيا تعيين مي‌شوند. با توجه به اين‌كه شبكه بزرگي از خريداران طرف قرارداد ecoATM هستند، مردم مي‌توانند 4 هزار وسيله الكترونيكي موجود در فهرست اقلام قابل‌فروش را با ميانجي‌گري ecoATM به فروش برسانند و همان لحظه بهاي آن‌را دريافت كنند. در اين ميان، اجزاي رباتيك مورد استفاده در كيوسك نيز انجام كارهايي مثل دريافت كالا، ارزيابي و سپس انبار كردن آن ظرف چند دقيقه را برعهده دارند. 

گلن لارسن، سرپرست بسته حمايتي SBIR بنياد ملي علوم مي‌گويد‌‌: «پروژه ecoATM راهي نو است كه مردم را تشويق مي‌كند لوازم كاركرده خود را هم از حيث اجتماعي و هم به‌ لحاظ زيست‌محيطي به جاي درستي بسپارند. به اين ترتيب، به‌جاي آن‌كه لوازم كار‌كرده بي‌مهابا دور انداخته ‌شوند، مي‌توان آن‌ها را بازيافت كرده يا به‌دست كساني رساند كه قدرت خريد يا استفاده از تجهيزات الكترونيكي پيشرفته و نو را ندارند.» بديهي است، آثار فرهنگي و زيست‌محيطي چنين راهكارهايي، قابل تقدير است. اگر بتوان چنين الگويي را براي بازيافت ديگر لوازم صنعتي نيز به‌كار گرفت، همه جامعه از نتايج نيك آن سود خواهند برد.